Wyznania azjatoholiczki: Mid-Autumn Festival – drugi największy festiwal w krajach kultury chińskiej

Festiwal Środka Jesieni znany jako Zhōngqiū Jié lub alternatywnie głownie w krajach kultury zachodniej Mooncake Festival to święto pochodzenia rolniczego obchodzone 15 dnia ósmego miesiąca według kalendarza lunarnego.

W tym roku przypada ono 15 września. W Chińskiej Republice Ludowej święto to łączone jest z weekendem co daje mieszkańcom 3 dni wolne od pracy by świętować. Często też obchody zbiegają się z Świętem Narodowym, co powoduje wydłużenie wolnego. Zachęca to do masowych migracji wewnętrznej w celu spotkania z rodziną z odległych części kraju. Poza chińskim Nowym Rokiem to czas największego zatłoczenia na autostradach, dworcach i lotniskach, a bilety trzeba kupować ze sporym wyprzedzeniem. 20 maja 2006 roku święto Zhōngqiū Jié zostało wpisane na listę narodowego niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Geneza oraz legendy

Według ustnych źródeł festiwal ten pochodzi z czasów dynastii Shang, kiedy to zaobserwowano przez starożytnych Chińczyków wpływ ruchu księżyca na zmiany pór roku i produkcję rolną. By wyrazić swą wdzięczność za obfite plony, składno ofiarę księżycowi wraz z zakończeniem żniw. Formę bliższą obecnej zyskał on dopiero za czasów dynastii Tang, gdy cesarz Xuanzong odkrył mit o Księżycowym Pałacu. Pierwszym źródłem pisanym w którym pojawia się festiwal jest księga „Obyczaje Zhou” pochodząca z czasów Zachodniej dynastii Zhou. Powszechnie celebrowany jako folklorystyczny festiwal stał się on w czasach Północnej dynastii Song.

Święto te nieodłącznie wiąże się z legendami. Czci się w jego trakcie boginię Księżyca Chang’e, która by chronić podanych przed tyranią męża ukradła mu eliksir nieśmiertelności po którego wypiciu do dziś mieszka na księżycu w Księżycowym Pałącu. W innej wersji tego samego mitu Chang’e była boginią mieszkającą w siedzibie nieśmiertelnych. Pewnego dnia zbiła ona w pałacu cenny porcelanowy dzban za co została zesłana na ziemię. Wielki myśliwy Hou Yi natrafił na dziewczynę i zakochał się w niej, ale był zbyt biedny, by móc ją poślubić. Niedługo dziewięć słońc pojawiło sie na niebie grożąc zniszczeniem ziemi z powodu gorąca. Wytrawny łucznik zestrzelił osiem słońc, zostawiając tylko jedno. Hou Yi został królem i mógł poślubić Chang’e. Jako dodatkową nagrodę za uratowanie ziemi Królowa Nieba dała mu eliksir nieśmiertelności. Hou Yi odłożył go do czasu, aż będzie stary i dość mądry, aby go wypić. Pewnego poranka Chang’e, wędrując po pałacu męża, zauważyła dziwną jasność promieniującą z naczynia. Zobaczywszy, że jest napełnione eliksirem, wypiła go do dna. Zaraz po tym bogini wyfrunęła przez okno prosto do nieba. Hou Yi próbował ją zestrzelić, ale nie trafił. Chang’e unosiła się wyżej i wyżej, aż do księżyca, który był

pokryty kamieniami i drzewami cynamonowymi. Znajdując się już na księżycu odkaszlnęła ona z zimna porcję eliksiru, który zamieniał się w najbielszego królika. Królik stał na tylnych łapach i zaczął tłuc cynamon z drzewa w moździerzu, aby zrobić eliksir umożliwiający Chang’e powrót do męża. Kolejne podanie mówi iż królik został wysłany na księżyc w nagrodę za swój heroiczny wyczyn. Chciał on bowiem nakarmić sobą napotkanych trzech mędrców, gdyż w przeciwieństwie do małpy i lisa był biedny, więc nie miał jedzenia by się podzielić z wędrowcami. W momencie gdy chciał rzucić się w ogień został powstrzymany przez poruszonych jego postawą mędrców i odesłany do Księżycowego Pałacu gdzie zaprzyjaźnił się z Chang’e. Współcześnie młode Chinki modlą się do bogini w czasie festiwalu , by ta pomogła im spełnić ich życzenia o romantycznej miłości i szczęśliwym małżeństwie.

Współczesne obchody

Święto to jest okazją do wspólnych spotkań i posiłku zjadanego wieczorową porą w gronie rodzinnym w tradycyjnych strojach by złożyć ofiary księżycowi . Z tej okazji przygotowywane są tradycyjne księżycowe ciasteczka , których okrągły kształt ma symbolizować księżyc w pełni. Również z tym obyczajem wiąże się opowieść ludowa według której u schyłku panowania mongolskiej dynastii Yuan, Zhu Yuanzhang , jeden z przywódców Czerwonych Turbanów oraz jego doradca Liu Bowen uznali, że najlepszym sposobem na skoordynowanie ataku przeciwko znienawidzonej dynastii będzie rozesłanie rozkazu rozpoczęcia powstania za pomocą księżycowych ciasteczek w związku ze zbliżającym się festiwalem tak, by Mongołowie niczego się nie domyślili. Wiadomość została sprytnie ukryta w tradycyjnych ciasteczkach, w których zapieczono kartki papieru z datą startu ofensywy. Atak okazał się skuteczny, dynastia mongolska została obalona, a Zhu Yuanzhang założył chińską dynastię Ming i panował jako cesarz Hongwu .

Ciasteczka są powszechnie jedzone, jednakże częściej są one kupowane także jako prezent, niżeli pieczone samodzielnie w domu. Wbrew naszym przypuszczeniom niekoniecznie muszą być one słodkie. Tradycyjne nadzienia, to pasty z czerwonej fasolki oraz żółtka jajka symbolizującym księżyc w pełni. Dziś można znaleźć księżycowe ciasteczka o smaku nasion lotosu, malin, bananów, jabłek, herbaty, mango, sezamu, kawy, wanilii, a nawet sera. Ulubionym farszem do moon cake w wielu rejonach jest też mięso czy ryba. Ciastka są tak popularne, że w Chinach sprzedawane są także lody o smaku księżycowych ciasteczek.

Oprócz ciastek spożywa się także ryż i owoce, którymi należy się podzielić z księżycem oraz duchami przodków oraz pije się cynamonowe wino. Na tradycyjnej kolacji w dzień Środka Jesieni na stole pojawią się też potrawy z kaczki, dyni ,ślimaki rzeczne oraz taro. Ozdobą serwowanych dań są symbolizujący spotkanie arbuz wycięty w kształcie płatków lotosu oraz dziewięć połączonych korzeni lotosu symbolizujących pokój. Tradycyjnie też ustawia się filiżanki w ogrodzie na kamiennych tablicach, gdzie rodzina po momencie w którym księżyc odbije się w centrum filiżanek, piję kawę i prowadzi towarzyskie rozmowy. W nawiązaniu do legend w domu przygotowuje się ołtarz z figurką królika, który w tradycji chińskiej uważany jest za symbol długowieczności, szczęścia i zadowolenia oraz otacza się go żółtymi kwiatami fasoli i owocami takimi jak jabłka, gruszki, brzoskwinie, winogrona, granaty, melony, pomarańcze, i pomelo . Niektórzy decydują się świętować poza domem by być bliżej księżyca. Coraz bardziej popularne stają się takie miejsca jak wieżowce, obszary pozamiejskie i przyrodnicze czy też odwiedzanie strożytnych zabytków. To także czas by łączyć się myślami z bliskimi na emigracji.

Święto Środka Jesieni to okazja do gier i zabaw. Wstąpienie do nieba (shàng tiāntáng) to zabawa polegająca na wybraniu z kręgu jednej młodej damy, która ma zostać” wzniesiona do niebiańskiego królestwa”. Otoczona dymem i wonią kadzidła opisuje ona pozostałym uczestnikom piękne widoki i dźwięki które napotyka na swej drodze. Inna zabawa to Zejście do ogrodu (luò huāyuán). Młode dziewczęta na podstawie wybranego przez siebie kwiatu dowiadują się o liczbie i płci dzieci, które będą miały w przyszłości. Dla młodych mężczyzn przewidziana jest atrakcja Zstąpienie ośmiu nieśmiertelnych (jiangbaxian). Każdy z nieśmiertelnych wybiera sobie gracza, który następnie odgrywa rolę uczonego lub wojownika. Gra ma na celu wybranie najlepszego gracza, który zdobywa największe uznanie w oczach dziewcząt. Zabawa dla dzieci nosi nazwę Otaczając ropuchę (guanxiamo). Dzieci otaczają w kręgu wybraną na króla/królową ropuch osobę i śpiewają piosenkę która ma spowodować transformację w żabę. Wybraniec musi skakać jak żaba dopóki ktoś nie poleje mu głowy wodą. W niektórych częściach Chin, odbywają się tańce dla młodych mężczyzn i kobiet, aby znaleźć sobie partnerów. Na przykład, młode kobiety są zachęcane, aby rzucić swoje chusteczki do tłumu mężczyzn, a ten z nich, który wygra i zwróci chusteczkę właścicielce ma szanse na romans.

Ponadto w niektórych regionach z okazji Mid-Autumn Festival kultywuje się takie zwyczaje jak palenie kadzidełek lecz także puszczanie latarni oraz „taniec smoka i lwa” które są bardziej kojarzone z obchodami Chińskiego Nowego Roku. Według tradycji dēng mí na latarniach zwyczajowo umieszczane są zagadki, które następnie starają się rozwiązać inni ludzie. Do rzadko spotykanych obecnie form obchodów aczkolwiek bardzo interesujących można zaliczyć kultywowane przez mniejszości etniczne zabawy takie jak mongolskie „ściganie księżyca” czy też „kradzież owoców lub warzyw” znana wśród mniejszości Dong.

Swoje własne tradycje ma także miasto Xiamen w południowochińskiej prowincji Fujian. Jest ono znane z parad oświetlonych makiet łodzi oraz gry w bobing.

Powstała ona by pomóc zapomnieć żołnierzom walczącym przy boku generała Zheng Chenggong’a o obalenie Mandżurów i powrót dynastii Ming, o tęsknocie za rodziną i domem, która nasiliła się wraz z nadejściem Święta Środka Jesieni. Gra polega na rzucie kostkami w misce i otrzymaniu wygrywającego układu oczek.

Do wygrywających układów zalicza się:

Pierwotnie grano wyłącznie o księżycowe ciasteczka. Obecnie pula nagród znacznie się rozszerzyła. Można wygrać m.in. sprzęt gospodarstwa domowego, środki czystości oraz pieniądze.

Na Tajwanie Festiwal Środka Jesieni to przede wszystkim obecnie czas na BBQ z rodziną i przyjaciółmi, a także licznie wystawiane tradycyjne tajwańskie opery oraz wizytę w świątyni.